صنعت عطر سازی
عطر (perfume)
پیشینه
از آغاز تاریخ تا زمانی که ثبت شده است، انسان همواره در تلاش بوده است که با استفاده از عطر بوی خود را بپوشاند یا افزایش دهد، که با استفاده از شبیه سازی بوهای طبیعی این کار را انجام داده است. بسیاری از مواد طبیعی یا مصنوعی برای ساختن عطر بکار رفته در مواد شوینده و لوازم آرایشی یا برای خوشبو کردن فضا مورد استفاده قرار گرفته اند. به دلیل تفاوت در شیمی، دما و بوی بدن، هیچ عطری برای دو نفر بوی مشابهی ندارد.
عطر (perfume) از واژه لاتین "per" به معنی از "طریق" و "fumum" به معنی "دود" گرفته شده است. بسیاری از عطرهای قدیمی با استخراج روغن های طبیعی از گیاهان توسط فشار دادن (پرس کردن) و تبخیر آنها بدست آمده است. روغن ها سپس سوزانده می شدند. امروزه بیشتر عطرها به صورت صابونی استفاه می شوند. بعضی از محصولات به منظور پوشاندن بوهای ناخوشایند حتی با رایحه های صنعتی معطر می شوند.
در حالی که مایعات معطر مورد استفاده برای بدن اغلب شامل عطر می شوند، عطرهای واقعی به صورت استخراج شده یا اسانس هستند و شامل درصدی از الکل می باشند، آب نیز مورد استفاده قرار می گیرد. آمریکا به عنوان بزرگ ترین بازار مصرف ادکلن در جهان است که فروش سالانه آن بالغ بر چند میلیارد دلار است.
تاریخچه
براساس کتاب مقدس، سه مرد عاقل عیسی کودک را دیده اند که تکه هایی از چوب مر و چوب کندر را حمل می کرده است. مصریان باستان بخار خوشبویی را توسط سوزاندن ایجاد میکردند که kyphi نامیده می شد، که ساخته شده از حنا، چوب مر، دارچین و چوب سرو کوهی بود. آنها چوب های معطر، صمغ و رزین را در آب و روغن خیس می کردند و لوسیون بدست آمده را به عنوان خوشبوکننده بدن استفاده می کردند. اوایل مصریان به مردگان خود عطر می زدند و برای اینکار از رایحه ای خاص استفاده می کردند. کلمه ای که آنها برای عطر خود استفاده می کردند به معنی عطر خدایان بود. پیامبر مسلمانان محمد (ص) فرموده اند که عطر غذای روح است.
در نهایت عطر مصریان یونانیها و رومی ها را تحت تاثیر قرار داد. برای صدها سال پس از سقوط روم صنعت عطر یک هنر شرقی بود. وقتی که شرکت کنندگان در جنگ های صلیبی در قرن 13 نمونه هایی را از فلسطین به انگلستان، ایتالیا و فرانسه آوردند این صنعت در اروپا گسترش یافت. اروپایی ها خواص شگفت انگیز عطر را در قرن 17 کشف کردند. پزشکان مصدومان بیماری طاعون را به اینصورت معالجه می کردند که دهان و دماغ آنها را با کیسه های چرمی حاوی میخک تند، دارچین و ادویه های تند می پوشاندند که آنها را از مریضی حفاظت می کرد.
عطر سپس بین سلاطین مورد استفاده گسترده قرار گرفت. پادشاه فرانسه لویی چهاردهم به حدی از عطر استفاده می کرد که پادشاه عطر نامیده شده بود. دربار او شامل یک عمارت پر از گل بود که با رایحه های مختلف پر شده بود، و گل های خشک شده در کاسه های قرار داده شده بودن و در سراسر کاخ قرار داشتند که باعث خوشبو شدن فضا شده بود. مهمانهای سلطنتی در شیر بز و گلهای گل سرخ حمام می کردند. بر روی ملاقات کنندگان اغلب عطر پاشیده می شد، همچنین روی لباس ها، مبلمان، دیوارها و ظروف غذا نیز عطر اسپری می شد. در این زمان بود که Grasse یک منطقه در جنوب فرانسه که در آن بسیاری از گونه های گیاهان مختلف رشد می کرد به عنوان پیشرو در تولید عطر شناخته شد.
در همین زمان، در انگلستان گیاهان خوشبویی که سر تو خالی شبیه به نی داشتند مشاهده شدند که بسیار خوشبو بودند. این موضوع تا اواخر سال 1800 بود، که هنوز مواد شیمیایی برای تولید عطر استفاده نمی شد و عطر به صورت انبوه وارد بازار نمی شد. نخستین عطر مصنوعی نیتروبنزن بود، که ساخته شده از اسید نیتریک و بنزن بود. این مخلوط مصنوعی بویی شبیه چوب درخت بادام داشت و اغلب در صابون های معطر استفاده می شد. در سال 1868 ویلیام پرکین انگلیسی کومارین را از دانه های تونکا آمریکای جنوبی به منظور تولید رایحه ای شبیه به علف خشک سنتز کرد. فردیناند تیمن از دانشگاه برلین بوی گل بنفشه و وانیل مصنوعی را تولید کرد. در ایالات متحده فرانسیس دسپارد داج "سیترونلول" ( یک الکل با بویی شبیه به گل رز ) را توسط آزمایش سنبل هندی خلق کرد که مشتق شده از روغن سنبل هندی و یک عطر با بویی شبیه به لیمو بود. در حالت های مختلف این ترکیب مصنوعی بوهایی از نخود شیرین، زنبق وحشی، گل نرگس و گل سنبل از خود پخش می کند.
فقط به عنوان نمونه ای از پیشرفت صنعت عطر می توان به پیشرفت در ساخت بطری آن اشاره کرد. بطری عطرها اغلب استادانه و بصورت عجیب و غریب ساخته شده اند. اولین نمونه ها به 1000 سال قبل از میلاد بر می گردد که به تازگی شیشه اختراع شده بود که تا حد زیادی از شیشه برای نگهداری عطرها استفاده می شد. هنر ساخت بطری های عطر در اروپا گسترش یافت و در قرن 18 در ونیز به اوج خود رسید، وقتی که بطری ها به شکل حیوانات کوچک و یا صحنه هایی نقاشی شده بر روی آنها تولید می شدند. امروزه بطری های عطرها توسط تولیدکنندگان عطرها طراحی می شوند تا منعکس کننده شخصیت هر عطر باشند، که آیا روشن و پرگل باشد یا تیره و مشبک.
مواد خام
مواد طبیعی – گلها، علف ها، ادویه ها، میوه، چوب، ریشه ها، رزین، برگ، صمغ و اجزاء حیوانات – و همچنین منابعی مثل الکل، مواد پتروشیمی، زغال سنگ و قیر طبیعی در ساخت عطر بکار می روند. بعضی از گیاهان مانند زنبق وحشی به طور طبیعی روغن ندارند. در واقع در حدود 2000 نوع از 250000 نوع نمونه گیاه گلدار دارای روغن های اساسی هستند. بنابراین مواد شیمیایی مصنوعی باید برای خلق مجدد بوی گیاهان بدون روغن مورد استفاده قرار گیرند.
بعضی از اجزاء عطرها ترکیبات حیوانی هستند. برای مثال کرچک از سگ آبی، مشک از گوزن نر و عنبر از اسپرم نهنگ گرفته می شود. ترکیبات حیوانی اغلب به عنوان تثبیت کننده استفاده می شوند که قادرند سرعت تبخیر عطرها را کاهش دهند و انتشار بوی آنها را طولانی تر کنند. دیگر تثبیت کننده ها شامل زغال سنگ، رزین، خزه ها و دیگر مواد شیمیایی مصنوعی می باشند. الکل و بعضی مواقع آب به عنوان رقیق کننده ترکیبات عطرها استفاده می شوند. نسبت الکل به عطر تعیین کننده اینست که عطر eau de toilette است یا cologne.
فرآیند تولید
گردآوری
قبل از اینکه فرآیند تولید شروع شود باید مواد اولیه به مرکز تولید منتقل شوند. اجزاء گیاهی از سراسر جهان گردآوری می شوند و اغلب از سایر گیاهان معطر دست چین می شوند. محصولات حیوانی بصورت استخراج مستقیم از چربیهای حیوانات بدست می آیند. مواد شیمیایی معطر مورد استفاده در عطرهای مصنوعی در آزمایشگاهها و توسط شیمیدانها تولید می شوند.
عصاره گیری
روغن های بدست آمده از مواد گیاهی توسط چند روش بدست می آیند : تقطیر، استفاده از حلال، خیساندن و فشردن.
در روش تقطیر با بخار، بخار از درون مواد گیاهی گذرانده می شود و درون آن نگه داشته می شود، که به موجب آن روغن های اساسی تبدیل به بخار می شوند. این گاز سپس از درون لوله هایی عبور داده شده، سرد شده و تبدیل به مایع می شوند. روغن ها همچنین می توانند توسط جوشاندن گلبرگ گل ها در آب به جای تبخیر آنها بدست آیند.
در روش استخراج توسط حلال، گل ها درون مخازن بزرگ دواری ریخته می شوند و بنزن یا یک مواد نفتی دیگر بر روی گلها ریخته می شود و روغن آنها استخراج می شود. اجزاء گل در حلال حل می شوند و یک ماده مومی شکل بدست می آید که شبیه روغن است، سپس در اتیل الکل قرار داده می شود. روغن در الکل حل می شود. گرما برای تبخیر الکل بکار برده می شود، که به طور کامل سوزانده می شود، و یک کنستانتره بالا از روغن عطر در کف (ته) جمع می شود.
فشردن قدیمی ترین و ساده ترین روش استخراج است. با استفاده از این روش، امروزه در بدست آوردن عصاره مرکبات از پوست آنها، میوه یا گیاه به صورت دستی یا مکانیکی فشرده می شود تا عصاره آن به طور کامل خارج شود.
مخلوط کردن
هنگامی که روغن های عطر جمع آوری شد آماده مخلوط شدن براساس فرمول خاصی می شوند که توسط یک استاد این زمینه طراحی می شود. ممکن است بیش از 800 جزء مختلف و بیش از چند سال زمان برای توسعه یک فرمول خاص صرف شود.
زمانی که یک رایحه خلق شد باید با مقداری الکل مخلوط شود، که مقدار الکل در یک عطر می تواند خیلی متفاوت باشد. اکثر عطرها با مقداری بین 10 تا 20 درصد عصاره عطر حل شده در الکل و مقداری آب ساخته می شوند. Cologne ها حاوی تقریبا 3 تا 5 درصد عصاره عطر رقیق شده در 80 تا 90 درصد الکل به همراه میزان آب در حدود 10 درصد می باشند. Toilet ها حاوی میزانی کمتر از 2 درصد عصاره در 60 تا 80 درصد الکل و 20 درصد آب می باشند.
پیرسازی (Aging)
یک عطر خوب برای چند ماه یا حتی سالها به منظور پیرسازی نگه داشته می شود. سپس استاد طراح دوباره عطر را به منظور اطمینان از صحت بوی عطر تست می کند. هر عصاره و عطر دارای سه نت است : پیش رایحه یا نت اولیه، نت میانی یا قلب نت ها و نت یا رایحه پایانی. نت های اولیه دارای بوی تند و شبیه مرکبات هستند، نت میانی بوی گل های معطر مانند گل رز و یاسمن می دهد و نت پایانی شبیه بوهای چوبی است. بیشتر نت ها از بوهای مختلف ممکن است مخلوطی از موارد ذکر شده باشند.
کنترل کیفیت
از آنجا که عطرها به شدت وابسته به برداشت محصولات گیاهی و دردسترس بودن محصولات حیوانی هستند، صنعت عطر می تواند بسیار پر ریسک باشد. هزاران نوع گل برای تولید تنها یک پوند از عصاره های اساسی مورد نیاز است، و اگر محصولات یک فصل به علت مریضی یا شرایط نامساعد جوی از بین برود، صنعت عطر می تواند به مخاطره بیافتد. علاوه بر این نگهداری عصاره های طبیعی بسیار مشکل است. نمونه های مشابه از گیاهان رشد یافته در نواحی مختلف با شرایط رشد اندکی متفاوت عصاره هایی با بوی کاملا یکسان نمی دهد.
در گردآوری عصاره های حیوانی طبیعی نیز مشکلاتی وجود دارد. تعدادی از حیواناتی که به منظور تهیه عصاره های حیوانی کشته می شدند در فهرست حیوانات در معرض خطر انقراض قرار دارند که اکنون صید آنها ممنوع است. برای مثال محصولات بدست آمده از اسپرم نهنگ مانند عنبر از سال 1977 ممنوع هستند. همچنین استخراج بسیاری از روغن های حیوانی بسیار دشوار و پرهزینه است. مشک آهو از آهوی کوهی در تبت و چین گرفته می شود، گربه های زباد در اتیوپی پرورش داده می شوند که دارای غده های چربی زیادی هستند.، خرس پاندا به منظور بدست آوردن کرچک از کانادا و شوروی سابق گرفته می شود.
عطرهای مصنوعی آزادی و ثبات بیشتری را در اختیار تولید کننده قرار می دهند هرچند که عناصر طبیعی برای تولید عطر با کیفیت بسیار بالا مطلوب باشند. استفاده از عطر ها و عصاره های مصنوعی نیاز به استخراج عصاره از حیوانات و خطر برداشت محصولات گیاهی نامطلوب را کاهش می دهد و در هزینه و زندگی بسیاری از حیوانات صرفه جویی می شود.
آینده
عطرها امروزه به روش های مختلفی ساخته و استفاده می شوند که در گذشته نبود. عطرها بیشتر با مواد مصنوعی ساخته می شوند. عطرهای با غلظت کمتر خیلی رایج شده اند. مجموعه این عوامل سبب کاهش هزینه عطرها شده است.
استفاده از عطر به منظور درمان، ایجاد احساس خوب بین انسانها و بهتر کردن رابطه بین دو جنس مخالف مرزهای جدیدی است که توسط صنعت عطر گشوده شده است. آروماتراپی – معالجه مشکلات روحی و جسمی از طریق عطرها و عصاره های خوشبو – به منظور ایجاد تعادل هورمونی و کمک به افزایش انرژی بدن احیا شده است. تئوری پشت آروماتراپی بیان می کند که استفاده از عصاره های اساسی طبیعی به بالا بردن سیستم ایمنی بدن کمک می کند. بوییدن بوهای شیرین بر خلق و خوی افراد تاثیر می گذارد و می تواند به عنوان یک روش درمان مشکلات روانی بکار برده شود.
مشابه آروماتراپی، تحقیقات بسیاری در مورد سنتز بوی بدن انسان انجام شده است، که آیا دیگران را جذب یا دفع می کند. انسان ها مشابه دیگر پستانداران فرومون هایی برای جذب جنس مخالف از خود منتشر می کنند. عطرهای جدید به منظور کپی کردن اثر فرومون ها و تحریک گیرندهای محرک های جنسی در مغز طراحی می شوند. عطرها در آینده نه تنها به پوشاندن بوهای بد کمک می کنند، بلکه سبب بهتر شدن شرایط جسمی و روحی افراد می شوند و روابط جنسی آنها را بهبود خواهند بخشید.
منبع:atr19
